Dieta a choroby cywilizacyjne
Wraz z postępem cywilizacyjnym wzrasta problem nieracjonalnego żywienia, przyzwyczajenia do diety bogatej w czerwone, tłuste mięso zwierzęce i wysoko przetworzoną żywność mogące prowadzić do otyłości i nadwagi, wpływających na wzrost zachorowań i umieralność ludzi. Najczęstsze problemy zdrowotne są spowodowane takimi zmianami chorobowymi jak [Białkowska 1996]:
cukrzyca typu II - stanowi 85- 90 % wszystkich przypadków cukrzycy. Znaczna większość pacjentów to osoby otyłe. Spadek wagi - nawet o 5-10 % prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi i pozwala zmniejszyć dawki leków przeciwcukrzycowych, w tym insuliny,
nadciśnienie tętnicze, zawały serca - wzrost masy ciała o 20 % powoduje ośmiokrotny wzrost częstości występowania nadciśnienia. Otyłość pogarsza także przebieg rehabilitacji pozawałowej,
choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) - prawdopodobieństwo jej wystąpienia u osób otyłych jest 1,5 raza większe niż u osób z prawidłową wagą; polega na pogorszeniu przepływu krwi przez tętnice w większym stopniu zatykane przez odkładające się złogi cholesterolu,
dna moczanowa – nadmierne wytwarzanie w organizmie kwasu moczowego odkładającego się w stawach i tkankach okołostawowych,
hiperlipidemia - podwyższenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
udar mózgowy i niewydolność serca – dwukrotnie częściej występuje u osób z nadwagą,
kamica pęcherzyka żółciowego - schorzenia pęcherzyka u osób otyłych występują sześciokrotnie częściej niż u szczupłych,
zmiany zwyrodnieniowe stawów, osteoporoza - nadmiernie obciążone przez osoby otyłe stawy ulegają przeciążeniom i szybszemu uszkodzeniu, czego najczęstszymi objawami są zespoły bólowe kręgosłupa, stawów kolanowych, stawów biodrowych.
nowotwory:
- u kobiet: sutka, trzonu macicy, pęcherzyka żółciowego, jajników, przełyku,
- u mężczyzn: jelita grubego, trzustki, prostaty, żołądka, odbytu, okrężnicy,
zaburzenia oddychania w czasie snu - objawiające się m.in. zespołem hipowentylacji bądź bezdechu sennego,
żylaki kończyn dolnych - na skutek gorszego odpływu krwi z kończyn dolnych,
wyższa krzepliwość krwi - prowadząca do zakrzepów i zatorów,
zaburzenia w sferze emocjonalnej - coraz częściej obserwowane u dzieci i młodzieży, depresje, na skutek zaniżonej samooceny swojego wyglądu i brakiem poczucia własnej wartości,
zespół X (obecnie nazywany zespołem polimetabolicznym) - zespół ogólnoustrojowych zaburzeń, na które składają się: otyłość wisceralna, upośledzona tolerancja glukozy, zwiększone stężenie insuliny, oporność na insulinę, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, choroba niedokrwienna serca,
Obecnie do klasycznego zespołu X, dołączono szereg dodatkowych elementów takich jak: dna moczanowa, podwyższenie poziomu kortyzolu, podwyższenie poziomu fibrynogenu oraz wzmożone wydalanie albumin z moczem.
Niepokojące jest to, że otyłość i nadwaga stają się coraz częstsze u dzieci i młodzieży. Autorzy opublikowanego, przez World Health Organization (WHO) raportu winą za ten stan rzeczy obarczają głównie rozpowszechnienie gotowych posiłków i żywienie się w restauracjach typu fast food [www.who.int/dietphysicalactivity/publications].
W nadmiarze spożywa się produkty pochodzenia zwierzęcego, tłuszcze nasycone, mięso i przetwory mięsne, a także cukier i słodycze, przy zbyt niskim spożyciu produktów zbożowych, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, ryb i przetworów rybnych, mleka i przetworów mlecznych a także warzyw i owoców stanowiących źródło naturalnych, łatwo przyswajalnych witamin i soli mineralnych. Spożywanie produktów spożywczych w naszym kraju (tabela 1) znacznie odbiega od standardów przyjętych przez WHO [www.who.int/dietphysicalactivity/publications].
Tabela 1. Model spożycia składników pokarmowych w Polsce i zalecany przez WHO
| Składnik pokarmowy | Polska | Zalecenia WHO |
| Tłuszcze | 35 % energii | 15 % - 30 % energii |
| Cholesterol | < 500 mg/dzień | < 300 mg/dzień |
| Białko | 11 % energii | 10 % -15 % energii |
| Węglowodany | 51 % energii | 55 % - 75 % energii |
| Cukier | 13 % energii | < 10 % energii |
| Błonnik pokarmowy | 15 g/dzień | > 25 g/dzień |
| Sól | 17 g/dzień | < 5 g/dzień |
Opracowano na podstawie: www.who.int/dietphysicalactivity/publications
Wzrasta ilość osób, u których wskaźnik masy ciała Body Mass Index (BMI) w znacznym stopniu wykracza poza zalecane normy. Wskaźnik ten jest ilorazem stosunku masy ciała podanej w kilogramach do kwadratu wysokości podanej w metrach. Jego wartość jest pomocna w ocenie ryzyka wystąpienia chorób związanych z nadwagą. Według WHO [www.who.int/bmi/index.] idealną wartością BMI jest zakres zawierający się pomiędzy 18,50 – 24,99 kg/m2. Klasyfikację zaburzeń masy ciała – BMI (kg/m²) według WHO przedstawia tabela nr 2.
Tabela 2. Klasyfikacja zaburzeń masy ciała - BMI (kg/m²)
| Klasyfikacja zaburzeń masy ciała | BMI(kg/m²) |
| Niedowaga: | <18.50 |
| - wygłodzenie | <16.00 |
| - wychudzenie | 16.00 - 16.99 |
| - lekka niedowaga | 17.00 - 18.49 |
| Prawidłowa masa ciała | 18.50 - 24.99 |
| Nadwaga | ≥25.00 |
| Okres przed otyłością | 25.00 - 29.99 |
| Otyłość: | ≥30.00 |
| - I° otyłości | 30.00 - 34-99 |
| - II° otyłości | 35.00 - 39.99 |
| - III° otyłości | ≥40.00 |
Powyższe zaburzenia zdrowotne spotykane są w niewielkim lub bardzo ograniczonym zakresie wśród społeczeństw państw śródziemnomorskich. Zdaniem Szostaka [2001] to właśnie stosowanie diety śródziemnomorskiej zmniejsza stężenie cholesterolu w surowicy krwi, zmniejszając ryzyko zachorowań na choroby układu krwionośnego. Graficzną formę zasad stosowania tej diety ilustruje piramida żywieniowa [Szostak 2001]:
Rysunek 1. Graficzna piramida żywieniowa [Szostak 2001]
Główne zasady zdrowego żywienia, związane z przestrzeganiem diety śródziemnomorskiej to urozmaicenie spożywanych produktów, idące w kierunku zwiększenia spożycia produktów zbożowych, warzyw i owoców, nasion roślin strączkowych przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia mięsa w miejsce którego należy wprowadzić ryby i nasiona roślin strączkowych. Podstawowym źródłem tłuszczu powinna być oliwa z oliwek. Należy spożywać mleko i przetwory mleczne ze szczególnym uwzględnieniem jogurtów i serów. Unikać cukru i słodyczy, ograniczyć spożywanie soli [Cichocka 2004a, Cichocka 2004b].
Zmniejszenie spożycia tłuszczów można realizować poprzez wprowadzanie do diety produktów opartych na zastosowaniu w nich zamienników tłuszczu.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.